Śmierć banderowcom - recenzja

 

Tematyka zbrodni wołyńskiej i nacjonalizmu ukraińskiego stała się w ostatnich latach bardzo popularna wśród historyków i publicystów. Na rynek trafiło mnóstwo publikacji dotyczących tych wywołujących olbrzymie emocje zagadnień. Mimo to, w polskiej historiografii na temat UPA jest wciąż wiele „białych plam”. Marek Koprowski, w swojej książce „Śmierć banderowcom” stara się wypełnić jedną z nich – kwestię rozprawy sowieckich organów represji z ukraińskimi nacjonalistami po 1944 r. Opisuje on więc jak Sowieci polowali na dowódców i członków UPA, zmieniając tę organizację w desperacko walczące o przetrwanie grupki straceńców. Jest tutaj sporo o udanym pozyskiwaniu poszczególnych bojowców UPA i nawet jej dowódców przez bezpiekę, o prowokacjach, „bandach pozorowanych” i o odwracaniu się zwykłych Ukraińców od nacjonalistów. Jest też wątek służby Polaków w jednostkach samoobrony organizowanych przez NKWD. Koprowski poświęca  sporo miejsca grze NKGB z unickim metropolitą Andriejem Szeptyckim, który próbował porozumieć się z Sowietami przeciwko UPA, by w ten sposób ocalić swój kościół. Oficerowie sowieckich służb, mimo brutalności stosowanych przez nich metod, sprawiają w książce Koprowskiego często wrażenie „intelektualistów” – zwłaszcza w porównaniu z Nikitą Chruszczowem, opowiadającym się wówczas za masowym wieszaniem ukraińskich chłopów. Czytając opis niszczenia UPA przez Sowietów niektórzy mogą mieć uczucie dziwnej satysfakcji – oto bowiem jedni złoczyńcy wymierzają sprawiedliwość innym zbrodniarzom. Zapewne to wrażenie byłoby silniejsze, gdyby autor dokładnie opisał w swojej książce jak namierzono i zabito Romana Szuchewycza, powojennego przywódcę UPA i jednego z katów Wołynia. Niestety ten epizod został podsumowany w książce Koprowskiego jedynie kilkoma zdaniami. Zabrakło też sprawy likwidacji Stepana Bandery, ale być może zostanie ona opisana w jednej z kolejnych książek Marka Koprowskiego.

Marek A. Koprowski

„Śmierć banderowcom. Krwawa rozprawa z OUN-UPA”

Wydawnictwo Replika

Warszawa 2021